İÇİNDEKİLER

GİRİŞ

I- KAVRAMLAR 1

A- TURİZM 1

B- TURİZM SEKTÖRÜ 4

C- KONUNUN SINIRLANDIRILMASI VE PLAN 6

BİRİNCİ KISIM

TARİHÇE, AVRUPA BİRLİĞİ VE AVRUPA BİRLİĞİ’NE ÜYE BAZI ÜLKELERDEKİ

VERGİ VE TEŞVİK UYGULAMALARINA TOPLU BAKIŞ

I- TURİZMİN TARİHİ GELİŞİMİ 11

A- GENEL TARİHÇE 11

B- DÜNYA’DA 13

C- AVRUPA BİRLİĞİ’NDE 15

D- TÜRKİYE’DE 17

II- TURİZMİN VERGİLENDİRİLMESİ VE TEŞVİKİNE DAİR HÜKÜMLERİN TARİHÇESİ 19

A- AVRUPA BİRLİĞİ 19

B- TÜRKİYE 22

III- AVRUPA BİRLİĞİNE ÜYE BAZI ÜLKELERDE TURİZMLE İLGİLİ VERGİ

VE TEŞVİK UYGULAMALARINA TOPLU BAKIŞ 29

A- GİRİŞ 29

B- FRANSA 29

C- İSPANYA 31

D- YUNANİSTAN 33

E- PORTEKİZ 35

F- İNGİLTERE 37

1- Vergi 37

2- Teşvik 38

İKİNCİ KISIM

TÜRK TURİZM SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN KURULUŞLAR,

FAALİYET GELİRLERİ VE VERGİLENDİRİLMESİ

I- SEYAHAT ACENTELERİ 41

A- TANIM 41

B- SEYAHAT ACENTELERİNİN GRUPLANDIRILMASI 42

1- (A) Grubu Seyahat Acenteleri 42

2- (B) Grubu Seyahat Acenteleri 42

3- (C) Grubu Seyahat Acenteleri 42

C- SEYAHAT ACENTELERİNİN TURİZM HİZMETLERİ VE FAALİYET KAZANÇLARI 43

1- Seyahat Acentelerine Münhasır Hizmetler 44

a- Tur düzenlemek 44

aa- Incoming (Yurtdışından Turist Getirmek) 44

ab- Outgoing (Yurtdışına Turist Göndermek) 44

b- Transfer 45

c- Rezervasyon 45

d- Enformasyon 46

e- Kongre-konferans organizasyonu 46

f- Turistik gezi amaçlı münferit taşıma aracı kiralama 46

g- Ulaştırma araçları biletleri satmak 46

h- Seyahat acentesi ürünü satmak 46

2- Seyahat Acentelerince Verilen Diğer Hizmetler 46

a- Turistik Enformasyon ve Tanıtım Malzemeleri Satışı 46

b- Motorlu veya Motorsuz Ulaştırma Araçları Bulundurmak, Kiralamak 47

3- Seyahat Acenteliği Sayılmayan Hizmetler 47

4- Seyahat Acentelerinin Faaliyet Kazançları 47

II- KONAKLAMA İŞLETMELERİ 49

A- TANIM 49

B- KONAKLAMA İŞLETMELERİNİN SINIFLANDIRILMASI 49

1- Asli Konaklama Tesisleri 49

a- Oteller 49

b- Moteller 49

c- Tatil köyleri 50

d- Pansiyonlar 50

e- Kampingler 50

f- Turizm Kompleksleri 51

2- Yardımcı Konaklama Tesisleri 51

a- Apart ve Müstakil Apart Oteller 51

b- İkinci Konutlar 52

c- Oberj (Dağ Evi), Spor ve Avcılık Tesisleri 52

d- Hosteller 52

e- Yüzer Tesisler 52

f- Oto Karavanlar 53

3- Konaklama İşletmelerinin Faaliyet Gelirleri 53

III- TALİH OYUNLARI (CASINO) İŞLETMELERİ 55

A- TANIM 55

B-TALİH OYUNLARI İŞLETMELERİNİN FAALİYET KAZANÇLARI 55

1- Masa Oyunlarında Faaliyet Kazancının Tespiti 56

2- Makine Oyunları Faaliyet Kazancının Tespiti 56

IV- YAT LİMANI (MARİNA) VE YAT İŞLETMELERİ 57

A- YAT LİMANI (MARİNA) İŞLETMELERİ 57

1- Yat Limanlarında Verilen Hizmetler ve Faaliyet Kazançları 58

a- Bağlama ve Kışlama Hizmeti ve Faaliyet Kazancının Tespiti 58

b- Yat Limanı İşletmeleri Tarafından Verilen Genel Hizmetler ve Fiyatlandırılması 58

c- Yat Limanı İşletmeleri Tarafından Verilen Bakım ve Onarım

Hizmetleri ve Fiyatlandırılması 59

B- YAT İŞLETMELERİ 60

1- Tanım 60

2- Yat İşletmelerinin Faaliyet Gelirleri ve Fiyatlandırılması 60

V- TURİZM SEKTÖRÜ İLE İLGİLİ VERGİ DÜZENLEMELERİ 62

A- TURİZM İŞLETMELERİNİN GELİR VE KURUMLAR

VERGİLERİ KARŞISINDAKİ DURUMU 62

1- Turizm İşletmelerinin Gelir Vergisi Kanunu’na Göre Vergilendirilmesi 64

2- Turizm İşletmelerinin Kurumlar Vergisi Kanunu’na Göre Vergilendirilmesi 67

a- Kurum Kazancının Tespiti 67

b- 31.12.1998 Tarihine Kadar Geçerli Kurumlar Vergisi Oranı,

Asgari Vergi ve Kurumların Menkul Sermaye İradı Stopajı 68

c- 1.1.1999 Tarihinden Sonraki Kurumlar Vergisi ve Stopaj Uygulaması 71

d- 1.1.1999 Tarihinden Sonraki Gelir Vergisi Stopajı Uygulaması 72

da- Gelir Vergisi Stopaj Matrahının Belirlenmesi ve Stopaj Zamanı 73

db- Stopajın Muhatapları 75

e- Talih Oyunları Salonları İşletmeciliğinden Elde Edilen Kazançlar

İle İlgili Olarak Ödenen Asgari Verginin Mahsubu 76

ea- Asgari Vergiye İlişkin Usul ve Esaslar 76

eb- Talih Oyunları Salonları İşletmeciliğinden Elde Edilen Kazanca İsabet Eden Geçici Verginin Ödenen

Asgari Vergi Kadar Ki Kısmının Terkini 79

ec- Asgari Verginin Yıllık Beyanname İle Beyan Edilen Gelir ve

Kurumlar Vergisinden Mahsubu 80

3- Gelir ve Kurumlar Vergisi Kanunlarının Turizm

İşletmelerine İlişkin İstisna Hükümleri 81

a- Turizm Kazançları İstisnası 81

aa- Turizm Kazançları İstisnasından Sadece Kurumlar

Vergisi Mükellefleri Yararlanabilirler 82

ab- Turizm İşletme Belgesi veya Seyahat Acentesi Belgelerine Sahip Olmak Gerekmektedir 83

ac- Hasılat Turizm Hasılatı Olmalıdır ve Döviz Olarak Elde Edilerek Bozdurulmalıdır 85

ad- Kur Farkları İstisnadan Yararlanamaz 87

ae- İstisna İlgili Yılda Kullanılmalıdır 88

af- İstisna Belli Bir Süre İçin Uygulanabilir 89

ag- İstisna Oranı Döviz Olarak Elde Edilen Turizm Hasılatının %20’sidir 90

ah- Turizm Hasılatı, Şartları Taşıyan Başka Kurumlarla Paylaşıldığında,

İstisna Tutarı da Paylaşılır 91

ai- Turizm Hasılatı İstisnasından Yararlanan Kazançlar % 20 Oranlı Asgari Kurumlar Vergisi ve Gelir Vergisi

Stopaj Matrahına Dahil Edilecektir 94

b- 31.12.1998 Tarihine Kadar Geçerli Turizm İstisnası Uygulaması İle

01.01.1999 Tarihinden Sonraki Uygulamanın Karşılaştırılması 94

B- TURİZM İŞLETMELERİNİN KATMA DEĞER VERGİSİ KARŞISINDAKİ DURUMU 96

1- Verginin Konusu 96

2- Verginin Mükellefi ve Sorumlusu 100

3- Vergiyi Doğuran Olay 101

a- Konaklama İşletmelerinde Vergiyi Doğuran Olay 102

b- Seyahat Acentelerince Düzenlenen Yurtiçi ve

Yurtdışı Turlarında Vergiyi Doğuran Olay 105

c- Talih Oyunları İşletmelerinde Vergiyi Doğuran Olay 106

4- Katma Değer Vergisi Kanunu’nun Turizm İşletmelerine İlişkin İstisna Hükümleri 106

a- Türkiye'de İkamet Etmeyen Yolculara Yapılan Teslimlerden Doğan

Katma Değer Vergisinin İadesi Uygulaması 106

aa- 43 Seri No.lu Tebliğ’e Göre TİEY’ye Yapılan Teslimlere İlişkin Esaslar 108

ab- 61 Seri No.lu Tebliğ’e göre TİEY’ye Döviz Karşılığı Yapılan Satışlarda

Katma Değer Vergisi İstisnasına İlişkin Esaslar 110

b- Yat ve Yat Limanı (Marina) İşletmelerinde Vergiyi Doğuran Olay ve

Yat Limanlarında Yapılan Teslim ve Hizmetlere İlişkin İstisna Hükümleri 113

ba- İstisnanın Kapsamı 114

bb- İstisna Uygulanacak Mükellefler 115

bc- İstisnanın Belgelenmesi 117

bd- Müteselsil Sorumluluk 118

be- Araçlara İlişkin İstisna Nedeniyle Doğan Katma Değer Vergisi

İade Alacaklarının Mahsubu 119

5- Oran 119

6- Verginin Matrahı ve Dövizli İşlemlerde Matrah 122

a- Matrah 122

b- Dövizli İşlemlerde Matrah 123

ba- Dövize Endeksli Olarak TL Cinsinden Verilen Turizm Hizmetinde

Katma Değer Vergisi Matrahı 124

bb- Döviz Cinsinden Verilen Turizm Hizmetlerinde

Katma Değer Vergisi Matrahı 124

c- Seyahat Acenteleri Tarafından Düzenlenen Yurtiçi (Incoming) ve

Yurtdışı (Outgoing) Turlarda Katma Değer Vergisi Matrahı 125

d- Talih Oyunları Salonu İşletmeciliğinde Katma Değer Vergisi Matrahı 128

C- DEVREMÜLK VE DEVRE TATİL UYGULAMALARININ

VERGİ KANUNLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ 130

1- Devremülk Hakkı 130

a- Tanım 130

b- Kanuni Unsurları 131

ba- Devremülk Hakkı Müşterek Mülkiyete Konu Mesken

Nitelikli Bir Taşınmaz Üzerinde Kurulabilir 131

bb- Geçerli Bir İrtifak Hakkı Olarak Kurulmalıdır 132

bc- Sözleşme Yapılmalıdır 133

bd- Devremülk Hakkının Sahiplerine Tanıdığı Haklar 134

2- Devremülk Hakkının Elden Çıkarılması İşleminin

Gelir Vergisi Kanunu Açısından Değerlendirilmesi 135

a- Devremülk Hakkının Ticari İşletmenin Aktifine

Kayıtlı Bulunması Durumunda Vergileme 135

b- Devremülk Hakkının Kişisel Malvarlığına Dahil Olması Durumunda Vergileme 31.12.2002 Tarihine Kadar

Yapılacak Vergileme 135

c- Devremülk Hakkının Kişisel Malvarlığına Dahil Olması Durumunda 01.01.2003’den Sonra Uygulanacak İstisna 139

d- Gelir Vergisine Tabi Devremülk Hakkı Satış Kazançları 140

e- Devremülk Hakkının Kiraya Verilmesi İşleminin

Gelir Vergisi Açısından Değerlendirilmesi 142

3- Devremülk Hakkının Elden Çıkarılmasının

Kurumlar Vergisi Kanunu Açısından Değerlendirilmesi 144

4- Devremülk Hakkı ve Katma Değer Vergisi Kanunu Uygulaması 144

a- Devremülk Hakkının Satışı Durumunda Katma Değer Vergisi Uygulaması 144

b- Devremülk Hakkının Kiralanması İşleminin

Katma Değer Vergisi Kanunu Karşısındaki Durumu 145

5- Devre Tatil (Time Sharing) Sistemi ve Vergilendirilmesi 147

a- Devre Tatil Sözleşmelerinin Hukuki Niteliği 147

b- Devre Tatil Sisteminin İşleyişi 149

ba- Devre Tatil İşletmesinin Yükümlülükleri 149

bb- Devre Tatil Alıcısının Yükümlülükleri 149

c- Devre Tatil Satış Sisteminin Gelir, Kurumlar ve KDV Karşısındaki Durumu 150

ca- Devre Tatilin Uzun Süreli Kendine Özgü Bir Kiralama

Kabul Edilmesi Durumunda Vergileme 150

cb- Devre Tatilin Kullanım Hakkını Satış Bedeli Olarak

Kabul Edilmesi Durumunda Vergileme 151

D- TURİST REHBERLERİNİN VERGİLENDİRİLMESİ 153

1- Profesyonel Turist Rehberliği 153

a- Tanım 153

b- Elde Edilen Kazancın Niteliği 154

2- Serbest Meslek Kazanlarının Tespiti, Vergilendirilmesi ve Turist Rehberliği 155

a- Serbest Meslek Kazancının Tespiti 155

b- Serbest Meslek Kazançlarında İstisna Uygulaması 157

c- Serbest Meslek Erbabı İle İlgili Muaflık Düzenlemeleri 160

d- Serbest Meslek Faaliyeti Olarak Turist Rehberlerinin Vergilendirilmesi 161

da- 01.01.1999 Öncesi Dönem 161

db- 01.01.1999 Sonrası Dönem 162

dc- Turist rehberlerinin ‘Hanut’ Gelirlerinin Vergilendirilmesi 164

E- VERGİ USUL KANUNU VE TURİZM İŞLETMELERİ 166

1- Vergi Usul Kanununun Belge Düzenine İlişkin

Hükümlerinin Turizm İşletmelerinde Uygulanması 166

a- Yolcu Listeleri 166

b- Günlük Müşteri Listesi 168

c- Adisyon 168

ca- Adisyon Kullanmak Zorunda Olan Hizmet İşletmeleri 169

cb- Adisyonlarda Bulunması Gereken Asgari Bilgiler 170

cc- Adisyonlarla İlgili Diğer Hususlar 171

d- Talih Oyunları Salonları ve Belge Düzeni 172

2- Amortisman Uygulaması 173

F- TURİZM İŞLETMELERİ VE DİĞER VERGİ KANUNLARI 177

1- Emlak Vergisi Kanunu 177

2- Belediye Gelirleri Kanunu 178

3- Damga Vergisi Kanunu 179

4- Harçlar Kanunu 181

ÜÇÜNCÜ KISIM

TURİZM SEKTÖRÜNÜN TEŞVİKİ

I- TURİZM SEKTÖRÜNÜN KALKINMA PLANININ UYGULANMASI

ESASLARINA DAİR KANUN UYARINCA TEŞVİKİ 187

A- TURİZM SEKTÖRÜNÜN YATIRIMLARDA DEVLET YARDIMLARI VE

YATIRIMLARI TEŞVİK FONU ESASLARI HAKKINDA KARAR UYARINCA TEŞVİKİ 188

1- Yatırımlara Teşvik Getirilmesinin Amacı ve Kapsamı 188

2- Yatırımlara Devletçe Sağlanabilecek Destek Unsurları 189

3- Teşviklerle Desteklenen Yatırımlar ve İşletmeler 190

4- Devlet Yatırımları Kapsamında, Yatırımlara Destek Unsurlarının Analizi 191

a- Gümrük Vergisi ve Toplu Konut Fonu İstisnası 191

b- Yerli Makine ve Teçhizatta KDV Desteği 192

c- Enerji Desteği 193

d- Arsa 193

e- Fondan Kredi Tahsisi 193

B- İHRACATTA, DÖVİZ KAZANDIRICI FAALİYETLERDE VE

YATIRIMLARDA DAMGA VERGİSİ VE HARÇ İSTİSNASI UYGULAMASI 195

1- Genel Özellikler 195

2- Turizm Sektöründe Faaliyet Gösteren Kuruluşların Damga Vergisi

ve Harç İstisnasından Yararlanabilecekleri İşlemler 197

a- Kredi Kullanımları 197

b- Döviz Kazandırıcı Faaliyetler 197

c- Turizm İşletmelerinin Yatırımlarla İlgili Olarak

Yararlanabilecekleri İstisna Kapsamı 198

3- Damga Vergisi ve Harç İstisnasından Yararlanan Turizm İşletmelerinin

Şartları İhlal Etmeleri Halinde Uygulanacak Yaptırımlar 199

C- İTHALDE KDV ERTELEMESİ VE TEŞVİK BELGELİ YATIRIMLARLA İLGİLİ İSTİSNA 200

1- İthalde KDV Ertelemesi 200

2- Teşvik Belgeli Yatırımlarda Katma Değer Vergisi İstisnası 201

3- Katma Değer Vergisi İstisnası 203

D- YATIRIM İNDİRİMİ 203

1- Yatırım İndirimi Müessesesinin Amacı ve Mahiyeti 204

2- Yatırım İndiriminden Yararlanacak Olanlar ve Yararlanma Şartları 206

3- Yatırım İndiriminin Konusu ve Oranı 208

4- Yatırım İndiriminin Başlangıcı ve Uygulama Süresi 209

5- Yatırım İndirimi Üzerinden Yapılacak Stopaj 212

6- Yatırım İndirimi Ve Geçici Vergi Uygulaması 213

7- Yatırım İndirimine Konu Aktif Değerlerin Satışı veya

Devri Halinde Yapılacak İşlemler 214

a- Satan veya devreden yönünden yapılacak işlemler 214

b- Satın veya devir alan yönünden yapılacak işlemler 215

c- Şartların ihlali halinde yapılacak işlem 216

II- YABANCI SERMAYEYİ TEŞVİK KANUNU ÇERÇEVESİNDE

TURİZM YATIRIMLARININ TEŞVİKİ 217

III- GÜMRÜK KANUNUNDA YER ALAN TURİZMİ TEŞVİK TEDBİRLERİ 220

IV- DENİZ TİCARET FİLOSUNUN GELİŞTİRİLMESİ VE GEMİ İNŞA

TESİSLERİNİN TEŞVİKİ HAKKINDA KANUN'UN TURİZMİ TEŞVİK YÖNÜ 221

DÖRDÜNCÜ KISIM

TURİZM SEKTÖRÜNDE VERGİ KAYIP VE KAÇAĞININ TESPİTİ,

ÖNLENMESİ VE DENETİM MODELİ ÖNERİSİ

I- TURİZM SEKTÖRÜNDE BELGE DÜZENİNİ OLUMSUZ YÖNDE

ETKİLEYEN FAKTÖRLER 225

A- TURİZM İŞLETMELERİ VE BELGE DÜZENİ 225

B- TURİSTLER VE BELGE DÜZENİ 226

II- TURİZM İŞLETMELERİNDE HASILATIN VE GİDERLERİN KAVRANMASI SORUNU 227

A- HASILATIN TESPİTİ SORUNU 227

1- Hasılat Gizleme Yöntemleri 228

2- Gerçek Hasılatın Tespitinde Kavranması Gereken Unsurlar 228

3- Gerçek Hasılatın Tespitinde Dikkate Alınması Gereken

“Diğer Gelir” Kalemleri 229

B- GİDERLERİN TESPİTİ SORUNU 229

1- Giderlerin Yüksek Veya Düşük Gösterilme Yöntemleri 230

2- Turizm Sektöründe Kullanılan Fiktif Gider Artırım Yöntemleri 230

III- TURİZM İŞLETMELERİNDE MUHASEBE HATA VE HİLELERİ İLE

VERGİ MATRAHININ AZALTILMASI VE TESPİTİ 232

A- MUHASEBE HATA VE HİLELERİ 232

B- TURİZM İŞLETMELERİNDE TESPİT EDİLEN VERGİYE TABİ

MATRAHI AZALTMA YÖNTEMLERİ 233

IV- TURİZM SEKTÖRÜNDE VERGİLENDİRİLEMEYEN EKONOMİK

FAALİYETLER VE KAYIT DIŞI MÜKELLEFLERİN TESPİTİ 237

V- TURİZM SEKTÖRÜNDE VERGİ KAYIP VE KAÇAĞININ

ÖNLENMESİNE İLİŞKİN DENETİM MODELİ ÖNERİSİ 240

A- VERGİ KAYIP VE KAÇAĞININ NEDENLERİ 240

B- DENETİM MODELİ 241

1- Vergi İncelemelerine Alınacak Mükelleflerin Seçim Yöntemleri 242

a- Yazılı ve Görsel Haberleşme Araçlarında

Yeralan Hizmet İlanlarının İzlenmesi 242

b- Mali Tablo, Ciro ve Benzeri Bilgilerinin

Karşılaştırmalı Olarak Sürekli İzlenmesi 243

c- Mali Analız Teknikleri Kullanılarak İzlenmesi 244

d- Yıl İçinde Yapılan Hasılat Tespitleri 246

e- Kredi Kartları İle Yapılan Hizmet Satışlarının

KDV Beyannameleri İle Karşılaştırılması 246

2- Vergi İncelemesine Seçilen Mükellefler İle İlgili Ön İşlemler ve Tarh 247

a- Vergi Tarhında Ön İşlemler 247

b- Vergi İncelemeleri Sonucu Tespit Edilen Matraha Tarhiyat Yapılması 249

BEŞİNCİ KISIM

SONUÇ 253